plac
Jana Henryka Dąbrowskiego

fot. Maciej Krüger, 2017

„Chłopiec z krokodylem” – rzeźba Stanisława Jackowskiego z 1930 roku, odratowana w słynnej pracowni brązowniczej braci Łopieńskich i ustawiona ponownie na swoim miejscu w roku 1960
– przypomina, że w przestrzeni publicznej siłą rzeczy zmagają się różne potrzeby i interesy, i właściwie na każdym placu jakaś postać się zmaga z jakimś krokodylem.

Zmagania o miejsce dla zieleni w mieście dotyczą teoretycznie wszystkich przestrzeni publicznych. Kilka warszawskich placów ma w najbliższych latach przejść zielone przeobrażenie, i wśród nich jest plac Dąbrowskiego – dawniej Zielony, nie tylko z nazwy.

Dzisiejszy plac jest częścią założonej przez marszałka Franciszka Bielińskiego jurydyki Bielino (to od niego wywodzi się nazwa ulicy Marszałkowskiej). Plac sąsiadował z pałacowym ogrodem i pełnił rolę rynku jurydyki. Rezydencja Bielińskiego wraz z dziedzińcem została rozebrana pod koniec XIX wieku pod cztery kamienice (Królewska 27–31), a te w 1956 roku ustąpiły miejsca budynkowi Miastoprojektu według projektu Romualda Gutta, dziś zajmowanemu przez Ministerstwo Cyfryzacji.

Na przełomie XIX i XX wieku zielony plac został otoczony okazałymi kamienicami. Spośród kilkunastu przetrwały zaledwie trzy: pałac Szlenkierów według projektu Witolda Lanciego, w którym dziś urzęduje ambasada Włoch; wyniosła i rozrywkowa (mieściły się tam Duża Ziemiańska oraz dancing Kakadu) kamienica Goldstanda, która po wojnie została obniżona do wysokości sąsiedniego pałacu Szlenkierów; oraz kamienica Granzowa (gmach Towarzystwa Ubezpieczeń „Polonia"), do której dobudowano drugi budynek przy ulicy Rysiej, w podobnym rytmie.

Plac był jednym z najlepszych adresów Warszawy, pojawiły się więc pomysły jego zabudowy. „Przestrzeń Śródmieścia jest zbyt cenna, by mogły na niej stać wyłącznie drzewa” – czyż nie brzmi to znajomo? W naszych czasach to drzewa najczęściej padały ofiarą pierwszej fali tak zwanej rewitalizacji i to właśnie o zieleń upomnieli się w ostatnich latach mieszkańcy, działacze i komentatorzy miejscy.

Pod koniec XIX wieku teren został w samą porę odzyskany. Orędownikiem zachowania placu Zielonego był Sokrat Iwanowicz Starynkiewicz, za którego prezydenckiej kadencji powstała w Warszawie Komisja Plantacyjna, zasadzono rzędy drzew przy ulicach oraz otwarto pierwsze publiczne parki: Ujazdowski i Skaryszewski. W 1999 roku na placu wkopany został kamień węgielny pod budowę Pomnika Hymnu. Rozstrzygnięto nawet konkurs, w ramach którego wyłoniono rzeźbę masywnego orła podrywającego się do lotu. Pomnik miał mieć wbudowaną pozytywkę, jednak nigdy nie powstał. Plac Dąbrowskiego – dawniej Zielony – zasłynął za to z innego pomnika.

Na zdjęciach i pocztówkach z pierwszej połowy XX wieku widać, jak znad koron drzew wystaje czubek kolumny. Był to pomnik oficerów lojalistów, którzy odmówili wzięcia udziału w powstaniu listopadowym i zginęli z rąk powstańców. Pomnik, odlany z armat zdobytych od rebeliantów armat, trafił tu z pobliskiego placu Saskiego, gdy miała ruszyć budowa soboru św. Aleksandra Newskiego. Schowany w zieleni znienawidzony pomnik mniej rzucał się w oczy, ale i tu regularnie stawał się obiektem malarskiej aktywności politycznej warszawiaków. Jak widać protesty możliwe są również na zielonych placach.

Paweł Brylski, 2017

Dane
*dane z lipca 2017 roku

powierzchnia placu (ha)1.16
liczba drzew35
powierzchnia okapu – szerokość koron drzew (m²)975
powierzchnia biologicznie czynna bez wody (m²)2985
nawierzchnia przepuszczalna (m²), czyli powierzchnia biologicznie czynna + nawierzchnia umożliwiająca przesiąkanie wody (gruntowa, żwirowa etc.) 3032
woda stojąca (m²)zbiornik – 47
woda dynamiczna fontanna w zbiorniku przedstawiająca dziecko z krokodylem
retencja wody typowa instalacja
wysokość budynkówplac Dąbrowskiego 1: 17 m
plac Dąbrowskiego 3: 17 m
plac Dąbrowskiego 5: 16 m
plac Dąbrowskiego 7: 16 m
plac Dąbrowskiego 12: 38 m
plac Dąbrowskiego 10: 6 m
plac Dąbrowskiego 2/4: 17 m
plac Dąbrowskiego 6: 17 m
plac Dąbrowskiego 8: 21 m
dominantywysokościowiec Ściany Wschodniej (poza placem)
latarnia „pastorał warszawski”12 jednoramiennych
latarnie innego typu 8 czteroramiennych
neony5 szyldów świecących kasetonowych równoległych do elewacji
1 szyld kasetonowy świecący prostopadły do elewacji
2 szyldy świecące, wyodrębniona każda litera
nazwy ulic dochodzących do placu Kredytowa
Szkolna
Rysia
Jasna
rodzaje nawierzchni jezdniasfaltowa
rodzaje nawierzchni chodnikówkostka betonowa
wschodni odcinek placu naprzemiennie z fragmentami z płyt
funkcje na placu: gastronomia, biurowce, mieszkaniówka, sklepy, urzędy, miejsca kultury (kino, teatr, dom kultury etc.), punkty usługowe, usługi bankowe, placówki edukacyjne (przedszkola, żłobki, szkoły, uczelnie), obiekty sakralnemieszkalno-usługowa – 33%
biurowo-usługowa – 22%
mieszkalno-usługowo-biurowa – 11%
placówki edukacyjne – 11%
mieszkalno-biurowa – 11%
urzędowa – 11%
punkty usługowe w ogólnodostępnych parterach w stosunku do wszystkich budynków w obrębie placupunkty usługowe – 36%
gastronomia – 14%
sklepy – 9%
usługi medyczne – 9%
usługi bankowe – 9%
urzędy – 5%
biura – 5%
puste lokale – 5%
czy na placu jeździ komunikacja publiczna?tak
czy na placu jeżdżą samochody prywatne?tak
czy na placu istnieje szersza droga niż dwupasmowa?nie
czy w obrębie placu znajdują się przystanki komunikacji publicznej?nie
czy na placu znajdują się miejsca parkingowe?tak
czy na placu znajdują się stojaki na rowery?nie
czy wyznaczona jest strefa ograniczonej prędkości lub piesza?nie
czy istnieje tymczasowa (np. weekendowa) lub inna organizacja ruchu?nie
czy występują ślepe ściany, pustostany?tak
czy na placu pojawiają się handel detaliczny, stragany, kwiaciarki, targi czasowe?nie
czy w 2016 roku na placu odbyła się manifestacja?tak (pod ambasadą Włoch)
liczba artystycznych vlepek26
liczba pomników0